Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)
Zakres zastosowania:
Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczy zobowiązań pozaumownych w sprawach cywilnych i handlowych:
- zobowiązań pozaumownych wynikających z czynów niedozwolonych
- bezpodstawnego wzbogacenia
- prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia
- culpa in contrahendo
Nie znajduje ono zostosowania w następujących kategoriach spraw:
- sprawy podatkowe
- sprawy celne
- sprawy administracyjne
- odpowiedzialność państwa za działania i zaniechania w wykonaniu władzy publicznej
- zobowiązania pozaumowne wynikające ze stosunków rodzinnych (w tym ze zobowiązań alimentacyjnych)
- zobowiązania pozaumowne wynikające z małżeńskich ustrojów majątkowych
- zobowiązania pozaumowne wynikające z weksli i czeków
- zobowiązania pozumowne wynikające z dóbr osobistych
Zobowiązania pozaumowne wynikające z czynów niedozwolonych:
Zasada ogólna stanowi, że prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstała szkoda. Bez znaczenia pozostaje fakt, gdzie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę albo gdzie występują skutki pośrednie tego zdarzenia.
Jednak, jeżeli osoba, której przypisuje się odpowiedzialność, a także poszkodowany w chwili powstania szkody, mają miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa. Jeżeli jednak ze wszystkich okoliczności danej sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony, którego wystąpienie spowodowało powstanie szkody, pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo, w którym wystąpiła szkoda, stosuje się prawo tego państwa.
Konwencja w sposób szczegółowy reguluje m.in. kwestie: odpowiedzialności za produkt wadliwy, naruszenia praw własności intelektualnej, oraz czyny nmieuczciwej konkurencji.
Wskazanie prawa właściwego dla odpowiedzialności za produkt następuje na podstawie art. 5 rozporządzenia. Jeżeli strony mają miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie w chwili wystąpienia szkody, stosuje się prawo tego państwa na podstawie art. 4 ust. 2 rozporządzenia Rzym II. Jedynie w braku wspólnego miejsca zwykłego pobytu w tym samym państwie zastosowanie znajdzie zasada szczególna przewidziana w art. 5, zgodnie z którą prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego ze szkody spowodowanej przez produkt jest:
- prawo państwa, w którym poszkodowany ma, w chwili powstania szkody, miejsce zwykłego pobytu, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie;
- prawo państwa, w którym produkt został nabyty, jeżeli został on wprowadzony do obrotu w tym państwie;
- prawo państwa, w którym powstała szkoda, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie.
Jednakże prawem właściwym jest prawo państwa, w którym osoba, której przypisuje się odpowiedzialność, ma miejsce zwykłego pobytu, jeżeli osoba ta nie mogła w uzasadniony (tj. rozsądny - oceniając ten fakt obiektywnie) sposób przewidzieć wprowadzenia produktu lub produktu tego samego rodzaju w państwie, którego prawo jest właściwe zgodnie z zasadami opisanymi powyżej.
Przepis art. 5 ust. 2 przewiduje odrębną klauzulę korekcyjną o treści zbieżnej z art. 4 ust. 3. Jeżeli bowiem z całokształtu okoliczności sprawy wynika, że istnieje znacznie ściślejsze powiązanie czynu niedozwolonego z innym państwem niż państwo, którego prawo byłoby właściwe według zasad opisanych powyżej, właściwe jest prawo tego innego państwa (tj. mającego ściślejszy związek z czynem niedozwolonym). Przepis precyzuje, że znacznie ściślejsze powiązanie z innym państwem może polegać w szczególności na istnieniu wcześniejszego stosunku pomiędzy stronami, jak umowa, która jest ściśle związana z danym czynem niedozwolonym. Powyższa regulacja uwzględnia zatem prawo właściwe dla umowy, na podstawie której doszło do nabycia produktu.
W sytuacji naruszenia prawa własności intelektualnej prawem właściwym jest prawo państwa, na podstawie którego dochodzi się ochrony. W przypadku zobowiązania wynikającego z naruszenia wspólnotowego prawa własności intelektualnej, prawem właściwym dla wszelkich kwestii niepodlegających odpowiedniemu instrumentowi wspólnotowemu jest prawo państwa, w którym naruszenie to miało miejsce. Istotnym jest, iż prawo właściwe mające zastosowanie do zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prawa własności intelektualnej nie podlega wyłączeniu w drodze umowy zawartej między stronami.
Rozporządzenie wprowadziło analogiczną regulację w odniesieniu do ograniczeń konkurencji. Chodzi tu o zobowiązania pozaumowne wynikające z antykonkurencyjnych praktyk handlowych, względem których stosuje się w szczególności sankcje zgodnie z art. 81 i 82 TWE lub zgodnie z równoważnymi przepisami Państw Członkowskich. W tym wypadku łącznikiem jest rynek, na którym odnoszą skutek praktyki ograniczające konkurencję.
Prawem właściwym dla zobowiązań pozaumownych wynikających z ograniczenia konkurencji jest prawo państwa, na którego rynku praktyki te wywołują skutek lub na którego rynku zachodzi prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku. Gdy praktyki wywołują skutek lub zachodzi prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku na rynku więcej niż jednego państwa osoba dochodząca odszkodowania, wszczynająca postępowanie w sądzie miejsca zamieszkania pozwanego, może zamiast tego oprzeć swoje żądanie na prawie sądu, do którego zwróciła się o rozstrzygnięcie sprawy - pod warunkiem, że rynek tego państwa członkowskiego należy do rynków bezpośrednio i w istotny sposób dotkniętych ograniczeniem konkurencji, z którego to wynika zobowiązanie pozaumowne stanowiące podstawę żądania. Podobnie jak w przypadku kwestii naruszenia praw własności intelektualnej, prawo właściwe dotyczące nieuczciwej konkurencji nie podlega wyłączeniu w drodze porozumienia stron.
Bezpodstawne wzbogacenie:
Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym też z nienależnego świadczenia, dotyczy istniejącego pomiędzy stronami stosunku, takiego jak stosunek wynikający z umowy lub z czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z tym bezpodstawnym wzbogaceniem, podlega ono prawu właściwemu dla tego stosunku.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić w oparciu o powyższą regułę, a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia będącego źródłem bezpodstawnego wzbogacenia, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.
Jeżeli jednak prawa właściwego nie można ustalić na podstawie obu powyższych reguł, prawem właściwym jest prawo państwa, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie.
W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem innym , stosuje się prawo tego innego państwa.
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia:
Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia dotyczy istniejącego wcześniej między stronami stosunku, takiego jak umowa lub czyn niedozwolony, który jest ściśle związany z tym zobowiązaniem pozaumownym, podlega ono prawu właściwemu dla tego stosunku.
Jeżeli prawa właściwego nie da się ustalić według powyższej reguły, a strony mają w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.
W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem, stosuje się prawo tego innego państwa.
Culpa in contrahendo:
Prawem właściwym dla zobowiązań pozaumownych wynikających kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy, bez względu na to czy doszło do jej zawarcia, jest prawo właściwe dla umowy albo prawo, które byłoby dla niej właściwe, gdyby została ona zawarta.
W przypadku gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie powyższej reguły stosuje się:
- prawo państwa, w którym powstała szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę oraz niezależnie od tego w jakim państwie lub państwach wystąpiły skutki pośrednie tego zdarzenia;
- w przypadku gdy strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce wykłego pobytu w tym samym państwie, prawo tego państwa;
- w przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że zobowiązanie pozaumowne wynikające z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w lit. a) i b), prawo tego innego państwa.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)
Zakres zastosowania:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) obejmuje zobowiązania umowne w sprawach cywilnych i handlowych powiązanych z prawem różnych państw (art. 1).
Z zakresu zastosowania rozporządzenia Nr 593/2008 wyłączono:
- stan cywilny oraz zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych osób fizycznych, z zastrzeżeniem art. 13 rozporządzenia Nr 593/2008;
- zobowiązania wynikające ze stosunków rodzinnych oraz stosunków uznawanych zgodnie z prawem dla nich właściwym za mające podobne skutki, w tym zobowiązania alimentacyjne;
- zobowiązania wynikające z małżeńskich ustrojów majątkowych, z ustrojów majątkowych w stosunkach uznawanych zgodnie z prawem dla nich właściwym za mające podobne skutki do małżeństwa oraz z prawa spadkowego, włącznie z testamentami;
- zobowiązania wynikające z weksli, czeków, weksli własnych oraz innych zbywalnych papierów wartościowych w zakresie, w jakim zobowiązania z tych innych papierów wartościowych wynikają z ich zbywalności;
- zapisy na sąd polubowny i umowy o właściwość sądu;
- kwestie z zakresu prawa spółek i innych podmiotów posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadających, takich jak utworzenie, w drodze rejestracji lub w inny sposób, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych, ustrój wewnętrzny lub rozwiązanie spółek i innych podmiotów posiadających osobowość prawną lub jej nieposiadających oraz osobista odpowiedzialność wspólników i organów za zobowiązania takiej spółki lub podmiotu;
- kwestie, czy przedstawiciel może wobec osób trzecich zaciągać zobowiązania w imieniu osoby przez siebie reprezentowanej lub czy organ spółki lub innego podmiotu posiadającego osobowość prawną lub jej nieposiadającego może wobec osób trzecich zaciągać zobowiązania w imieniu tej spółki lub podmiotu;
- tworzenie "trustów" oraz stosunki prawne pomiędzy założycielami, powiernikami i beneficjentami;
- zobowiązania wynikające z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy;
- umowy ubezpieczenia wynikające z operacji przeprowadzanych przez organizacje niebędące zakładami, o których mowa w art. 2 dyrektywy 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5.11.2002 r. dotyczącej ubezpieczeń na życie, których przedmiotem jest zapewnienie pracownikom lub osobom pracującym na własny rachunek, należącym do zakładu lub grupy zakładów, lub do określonej grupy lub grup zawodowych, świadczeń w przypadku śmierci lub dożycia określonego wieku, przerwania lub ograniczenia działalności, choroby zawodowej lub wypadku przy pracy .
Rozporządzenia nie stosuje się zwłaszcza do spraw skarbowych, celnych i administracyjnych.
Swoboda wyboru prawa:
Zgodnie z przepisem art. 3 rozporządzenia umowa podlega prawu wybranemu przez strony. Wybór prawa jest dokonany wyraźnie lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy. Strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego dla całej umowy lub tylko dla jej części. Strony mogą w każdym czasie umówić się, że umowa podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było uprzednio właściwe na podstawie wcześniejszego wyboru dokonanego zgodnie z niniejszym artykułem lub na podstawie innych przepisów rozporządzenia. Celem wzmocnienia w jeszcze większym stopniu autonomii woli stron pozwala się stronom na wybór prawa innego niż prawo państwa jako prawa właściwego.
W przypadku prawa właściwego wobec braku wyboru prawa zachowana została zasada Konwencji, według której prawem właściwym jest prawo państwa, w którym strona wykonująca charakterystyczne świadczenie jest miejsce zwykłego pobytu. Dalsze przepisy rozporządzenia Nr 593/2008 dotyczą rozwiązań przewidzianych dla różnych rodzajów umów, tj. umów przewozu, umów konsumenckich, umów ubezpieczenia, indywidualnych umów o pracę (art. 5-8).
Umowy przewozu:
W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy.
Umowy konsumenckie:
umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową ("konsument"), z inną osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową ("przedsiębiorca") podlega prawu państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że przedsiębiorca:
- wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu;
- w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie;
a umowa wchodzi w zakres tej działalności.
Umowy ubezpieczenia:
Umowa ubezpieczenia obejmująca duże ryzyko w rozumieniu art. 5 lit. d) pierwszej dyrektywy Rady 73/239/EWG z dnia 24 lipca 1973 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do podejmowania i prowadzenia działalności w dziedzinie ubezpieczeń bezpośrednich (innych niż ubezpieczenia na życie) podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3 rozporządzenia. W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa, umowa ubezpieczenia podlega prawu państwa, w którym ubezpieczyciel ma miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem, stosuje się prawo tego innego państwa.
W przypadku umów ubezpieczenia innych niż umowy obejmujące duże ryzyko, jako prawo właściwe strony mogą wybrać, zgodnie z art. 3 rozporządzenia, jedynie:
- prawo państwa członkowskiego, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy;
- prawo państwa, w którym ubezpieczający ma miejsce zwykłego pobytu;
- w przypadku ubezpieczenia na życie - prawo państwa członkowskiego, którego obywatelem jest ubezpieczający;
- w przypadku umowy ubezpieczenia obejmującej ryzyka ograniczone do zdarzeń występujących w jednym państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe - prawo tego państwa;
Ważność umowy:
Umowa zawarta między osobami, które - lub których przedstawiciele - znajdują się w tym samym państwie w chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli spełnia wymagania dotyczące formy określone przez prawo właściwe dla umowy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub prawo państwa, w którym umowa została zawarta.
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych:
W przypadku umowy zawartej między osobami, które znajdują się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która miałaby zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych na podstawie prawa tego państwa, może powołać się na brak zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych wynikający z prawa innego państwa jedynie wówczas, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona umowy wiedziała o tym braku lub nie wiedziała o nim z powodu niedbalstwa.
